نوشته اولا محفوظ و عبدالباسط کناوی
غیر مسلمانان به سختی چیزی در مورد خدیجه بنت خویلد (متولد حدود ۵۵۵، متوفی در حدود ۶۱۹)، اولین همسر پیامبر اسلام و گاه رئیس او میدانند. از سوی دیگر، مسلمانان به خوبی از شخصیت اصلی زن مریم ،مادر حضرت عیسی در مسیحیت مطلع هستند. عیسی نیز مانند محمد در اسلام پیامبر شمرده می شود و زندگی او و مادرش در قرآن نوشته شده است. مریم (ماریه) در قران سی بار ذکر شده و سوره ای جداگانه به نام او وجود دارد
مطالعه زندگینامه خدیجه نیز می تواند نکات مهمی را در مورد نقش زن در اسلام آشکار سازد. از زندگی خدیجه چه می دانیم و از چه منابعی؟ قرآن نام خدیجه را ذکر نکرده است، اما آیاتی وجود دارد که به حوادث زندگی او اشاره می کند. منابع دیگر شرح حال او، از یک سو، «احادیث»، سخنان و اعمال پیامبر است که از یاران محمد نقل شده است. همچنین ادبیات زندگینامه و گزارش های تاریخی از حضرت محمد و یارانش وجود دارد که از اوایل اسلام پدیدآمده است. تصویر زیر به این منابع اشاره دارد. خدیجه در مکه زندگی می کرد. گفته می شود که او هم از نظر زیبایی و هم از نظر نفوذ و ثروت، زنی قابل توجه بوده است. خدیجه تجارت می کرد و کاروانهای تجاری را به داخل خاک سوریه هدایت می کرد. قبل از ازدواج با محمد، دو بار ازدواج کرده بود و چهار فرزند داشت. طبق اسناد، پس از مرگ همسر دومش، مردانزیادی به قصد ازدواج با او مراجعه کردند، اما او همه پیشنهادات را رد کرد. هنگامی که از صداقت و امانتداری محمد که گفته می شود در جوانی چوپان بوده است با خبر شد، کار خود را به او واگذار کرد. محمد با کار موفقیت آمیز برای او و به ارمغان آوردن سودهای کلان، اعتماد او را تأیید کرد.خدیجه وقتی از شخصیت و فضیلت محمد باخبر شد، عاشق او شد و دوستش را فرستاد تا از او بپرسد که آیا با او ازدواج می کنی یا نه. این غیرعادی است زیرا در اسلام به طور سنتی انتظار می رود که مرد خواستگاری کند، اما هیچ قانونی برای این امر وجود ندارد. گفته می شود که پیامبر پانزده سال قبل از بعثت با خدیجه ازدواج کرده است. گفته می شود در آن زمان او بیست و پنج ساله و او چهل ساله بود. در آن زمان و در این فرهنگ، چنین تفاوت های سنی در ازدواج غیرعادی و نامتعارف بود. گفته می شود خدیجه بیست و پنج سال با محمد زندگی کرد و سه دختر و دو پسر به دنیا آورد که پسران آنها درجوانی از دنیا رفتند. هنگامی که حضرت محمد (ص) پس از بعثت جبرئیل در ترسی شدید به خدیجه رو کرد و خدیجه او را آرام کرد و گفت: «اگر به فرزندان و خویشاوندان خود نیکی کنی، خداوند هرگز تو را رسوا نمی کند، راست می گویی. به فقرا و نیازمندان کمک کن، میهمان خود را سخاوتمندانه خدمت کن و به مصیبت دیدگان کمک کن.» سپس خدیجه او را نزد پسر عمویش ورقة بن نوفل همراهی کرد. او در ادیان یهودیت و مسیحیت متخصص بود و به محمد تأیید کرد که پیامبر برگزیده خداوند است. گفته می شود خدیجه اولین کسی بود که اسلام را به عنوان دین پذیرفت. گفته می شود که خدیجه در آغاز بعثت، نقش مهمی در تشویق پیامبر داشت. در کنارش ایستاد، نصیحتش کرد و از او حمایت معنوی و مادی کرد. او را نماد ایمان و قدرت زن در جامعه آشفته مکه می دانند. گفته. می شود که حضرت محمد آنها را گرامی داشته و از خرد آنها قدردانی کرده و سهم فعال آنها در گسترش اسلام را تصدیق کرده است. طبق روایات، در سال ششم بعثت، مشرکان قدیمی عرب مکه که چندین خدا را می پرستیدند، تصمیم گرفتند پیامبر و نزدیکانش را محاصره کنند تا او را از اعلام اسلام منصرف کنند. این محاصره سه سال به طول انجامید. گفته می شود که خدیجه تمام این سه سال را با شوهرش و جامعه او گذرانده است. شکایت بچه های گرسنه اش همه جا بود و او چیزی برای دادن به آنها نداشت. گفته می شود که خدیجه سه سال قبل از هجرت پیامبر از مکه به مدینه در سال ۶۱۹ میلادی مریض شد و درگذشت. آن سال “سال غم” نامیده شد. تمام ثروت او صرف حمایت از اسلام شد: هنگامی که از دنیا رفت، چیزی از خود باقی نگذاشت
گفته میشود که حضرت محمد علیرغم غم و اندوه از دست دادن او، یاد خدیجه را حفظ کرده و بارها بر احترام خود برای خدیجه تأکید کرده است. گفته می شود که از فضیلت و برتری او و عشقش به او یاد کرده است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز به اهمیت آنها برای اسلام اشاره کرد و فرمود: «بهترین زنان بهشت خدیجه بنت خویلد، فاطمه بنت محمد (دخترش)، آسیه بنت مزاحم (همسر فرعون و مادر رضاعی موسی) و مریم هستند. بنت عمران (مادر حضرت عیسی)»
خدیجه را یکی از مهم ترین زنان تاریخ اسلام می دانند و نمونه برجسته ای از قدرت و نفوذ زنان به شمار می رود. در بسیاری از مساجد و مجالس مذهبی از خدیجه به عنوان الگو و الهام مؤمنان اعم از زن و مرد یاد میشود. زندگی و فضایل او اغلب مورد اشاره قرار می گیرد، به ویژه در موعظه های ازدواج، کارآفرینی، و وفاداری. برای رهبران دینی و علما معمول است که از داستان های زندگی یاران اولیه پیامبر اسلام، از جمله خدیجه، برای دادن درس های اخلاقی و راهنمایی های عملی برای زندگی روزمره استفاده کنند
بحث در مورد نقش زن در اسلام با مناقشات و علایق متفاوت مشخص میشود و از این رو به دیدگاه های متضادی در سراسر جهان در مورد نگرش اسلام نسبت به زنان منجر می شود. برداشتهای متفاوتی از نقش زنان در جوامع اسلامی با طیف گستردهای وجود دارد: درک بنیادگرایانه نقش زنان را به هنجارهای اخلاقی سخت تقلیل میدهد و آزادیهای آنها را محدود میکند. درک محافظهکارانه بر نقشهای جنسیتی سنتی تأکید میکند که زنان اغلب به حوزه خانگی محدود میشوند. درک پیشرو بر برابری تأکید می کند و زنان را به مشارکت در آموزش و اشتغال تشویق می کند. تفاسیر فمینیستی به نقد تفاسیر مردسالارانه می پردازد و برای برابری کامل در سنت اسلامی تلاش می کند
برخی داستان زندگی خدیجه بنت خویلد را نمونه ای از نحوه اعطای حقوق و کرامت زنان و مخالفت با تبعیض یا نقض حقوق زنان می دانند. این تعبیر از اسلام بر برابری جنسیتی از نظر کرامت و ارزش تأکید می کند و زن و مرد را در نزد خداوند یکسان می بیند و تفاوت ها در توانایی ها و مسئولیت های مختلف است. بر اساس این تفسیر، با وجود تجربیات منفی گسترده در برخورد با زنان در جوامع اسلامی، هسته نگرش اسلام نسبت به زنان همین است. بنابراین این جنبه های منفی ناشی از آداب و سنن است نه خود اسلام
tun24011602
Der Name Khadija in einer arabischen Kalligraphie des Kalligraphen Reza Alekhamis. Foto: tuenews INTERNATIONAL / Reza Alekhamis.
002369
