چرا خط عربی هنر، فرهنگ و هویت است؟

نوشته اولا محفوظ
خوشنویسی یا همان خط نستعلیق در لغت به معنای «هنر زیبانویسی»است. این اصطلاح از یونانی گرفته شده است و از
“kalos”
به معنایزیبا و
“graphein”
برای نوشتن تشکیل شده است. به عقیده دانشمندان خط عربی نه تنها وسیله نوشتن بلکه یک هنر نیزهست. بیانگر زیبایی زبان عربی و بیانگر فرهنگ اسلامی است. امروزه ازخط عربی در بسیاری از حوزه های هنری و طراحی استفاده می شود. برای خوشنویسی عربی از ابزارهای نوشتاری سنتی مانند عصای بامبو و پر شترمرغ استفاده می شود. برخی از آنها امروزه نیز علاوه بر ابزارهای مدرن مورد استفاده قرار می گیرند. خوشنویسی عربی در نوع خود به شکل هنری تبدیل شده است. در طراحی داخلی و دکوراسیون برای تزئین مساجد، ساختمان ها و محصولات استفاده می شود. همچنین در تبلیغات، لوگو و تزئین لباس استفاده می شود. در هنرهای تجسمی، خوشنویسان از آنها برای خلق نقاشی های خود استفاده می کنند. یکی از این هنرمندان رضا الخمیس است. او خوشنویس و هنرمند تجسمی اهل اهواز است که چهار سال پیش به آلمان آمده و در توبینگن زندگی می کند. تونیوز اینترنشنال با الخامیس درباره خاستگاه خوشنویسی عربی، انواع و ابزارهای آن و همچنین چالش هایی که این شکل هنری با آن مواجه است، مصاحبه کرد. الخامیس می گوید: «من همیشه مجذوب زیبایی خط عربی بوده ام. اینکار را به عنوان یک سرگرمی شروع کردم، اما بعدها در حوزه هنری اهواز در رشته خوشنویسی تحصیل کردم
در مورد پیدایش و توسعه نوشتار عربی نظرات بسیاری وجود دارد. خط عربی در طول تاریخ تحت تأثیر تمدن ها و فرهنگ های بسیاری قرار گرفته است که بر توسعه و پیدایش آن تأثیر گذاشته اند. با ظهور اسلام و نیاز به تدوین «قرآن کریم»، اولین شکل خط عربی که امروزه شناخته می شود، خط حجازی پدیدار شد. این فونت ساده و بدون ساختار بود، اما در مستندسازی متون مؤثر بود
تکثیر قرآن باعث گسترش خوشنویسی در سراسر جهان اسلام شد. فونتهای جدیدی برای نوشتن زیبای قرآن اختراع شد. پس از ممنوعیت تصاویر انسان و حیوان در بسیاری از فرقه های اسلامی، خوشنویسی عربی به یکی از مهمترین عناصر تزئینی هنر اسلامی تبدیل شد.خوشنویسان برای خلق آثار هنری ارزشمند با هنرمندان همکاری کردند
رسم الخط عربی به نوشتن و نسخ قرآن و کتب عربی محدود نمی شد. همچنین برای تزئین مساجد و بناهای اسلامی، برای تزئین شمشیر و جواهرات و علامت گذاری مهر و سکه استفاده می شد. بدین ترتیب خط عربی به نماد هویت اسلامی تبدیل شد. در طول سلسله های مختلف حاکم و مناطق جغرافیایی مسلط، خط عربی تکامل یافته است و در هر دوره زمانی نوع جدیدی از خط پدید آمده است. رسم الخط عربی چهارده قسم است که معروفترین آن عبارتند از: کوفی، ثلث، نسخ، رقعه، دیوانی، فارسی، مغربی، محقّق
او درباره چالش‌هایی که آلخمیس با آن روبرو بود، می‌گوید: «در دوران کودکی دوست داشتم این سرگرمی را در شب انجام دهم که خلوت بود. به موسیقی گوش دادم و در این دنیا غوطه ور شدم. اما پدرم از این موضوع راضی نبود و به من گفت زود بخوابم. وقتی جنگ هشت ساله عراق و ایران شروع شد، مجبور شدم مدتی سرگرمی ام را رها کنم. در جنگی که زندگی عادی امکان پذیر نیست، نمی توانید سرگرمی ها را دنبال کنید.»
در آلمان، الخامیس با چالش‌های ویژه‌ای مواجه بود: «در اینجا باید روی نوشتن یک متن صحیح به شیوه‌ای واضح، خوانا و ساده تمرکز کنم، درحالی که در خوشنویسی عربی تمرکز بر زیبایی است، حتی اگر گاهی اوقات ناخوانا باشد». آیا خوشنویسی عربی روشهای سنتی خود را حفظ خواهد کرد یا به روشی جدید تکامل خواهد یافت؟ “هر دو. من فکر می کنم خوشنویسی عربی روش های سنتی خود را حفظ خواهد کرد، اما به شیوه ای جدید متناسب با دوران مدرن تکامل خواهد یافت. ممکن است شاهد ادغام بیشتر فناوری‌های دیجیتال باشیم که فرصت‌های جدیدی را برای خلاقیت و نوآوری باز خواهد کرد.»
اثر مورد علاقه آلخامیس تابلویی است با عنوان «وطنم چقدر دلم برایت تنگ شده است». “در این کار من بسیاری از احساسات اشتیاق به وطن مرا پردازش کردم
الخامیس دوره هایی را در زمینه خوشنویسی عربی و طراحی لوگو در توبینگن ارائه می دهد. من دوست دارم جامعه آلمان با هنر خوشنویسی عربی آشنا شود و ببیند که ما فقط پناهنده نیستیم، بلکه نماینده تمدن خود هستیم و فرهنگ خود را داریم
وی در پایان به نقل قولی می‌گوید: «اگر می‌دانستم هنری به نام خوشنویسی عربی وجود دارد، هرگز به نقاشی دست نمی‌زدم، می‌خواستم به بالاترین سطح هنری برسم، اما دریافتم که خوشنویسی اسلامی بسیار فراتر از من است. جلوتر بود.» آلخامیس خالق را فاش می کند: «این هنرمند مشهور پابلو پیکاسو است که تحت تأثیر خوشنویسی عربی بوده و در بسیاری از آثارش از آن الهام گرفته است. الخامیس می گوید چه این نقل قول درست باشد یا نه، عرب ها حق دارند به هنر خود افتخار کنند زیرا این هنر منحصر به فرد است و با هنرهای دیگر متفاوت است

tun24061702

www.tuenews.de

„Sie“ in typografischer Thuluth-Schrift. Kalligrafie und Foto: Reza Alekhamis.

002424