نوشته یوسف و مجد کانجو و مایکل سایفرت
همه میدانند که زبان رسمی سوریه عربی است. با اینحال، مورخان از منابع باستانی به زبان سوری صحبت می کنند. این زبان اسرارآمیز سوری که فقط عده‌ای به آن صحبت میکنند و عربی برای آن کلمه (سیریانی) دارد که بر خلاف زبان آلمانی با نام ملیت (سوریه) متفاوت است، چیست؟
تونیوز اینترنشنال در اینباره با جباغ کابلو کارشناس سوری تاریخ و زبان شناس گفتگو کرده است. او تا سال ۲۰۱۶ استاد دانشگاه دمشق بود و اکنون به عنوان بورسیه در دانشگاه ینا مشغول به کاراست. جباغ کابلو توضیح می‌دهد: «در سوریه، مانند سایر کشورهای خاورمیانه، قبل از ورود اسلام در قرن هفتم میلادی، تنوع زبانی با دو گروه مهم، جمعیت بومی و اشغالگران وجود داشت. امپراتوری روم شرقی/بیزانس. زبان مردم از یک سو آرامیک با گویش های مختلف از جمله سریانی بود. دوم، زبان عربی: بسیاری از مطالعات به حضور قبایل عرب در جاهای مختلف سوریه در دوران جاهلیت اشارهدارد. زبان اشغالگران حاکم و اداره آنها یونانی بود.» عربی و آرامیک از خانواده زبانی به نام خانواده زبان سامی هستند. کابلو می گوید در نتیجه آنها از نظر واژگان و دستور زبان اشتراکات زیادی دارند. بنابراین منصفانه نیست که بگوییم همه این شباهت ها از زبانهای آرامیک به عربی منتقل شده اند. کابلو رابطه آرامیک و سریانی را چنین توضیح می دهد: «در اواخر هزاره اول پیش از میلاد. دو گروه اصلی زبان آرامیک وجود داشت: در شرق و در غرب. لهجه های سوری-آرامیک به گروه شرقی اختصاص دارد. میتوان گفت سریانی مرحله پیشرفته ای از زبان آرامیک باستان را نشان می دهد. توسعه بیشتر زبان ها با اسلامی شدن سوریه تعیین شده است. استفاده از زبان یونانی تا حد زیادی کاهش یافت. مهمتر از همه، عربی شدن بوروکراسی منجر به ناپدید شدن قطعی زبان یونانی از زندگی سوریه شد. آرامیک و لهجه های آن عمدتاً در روستاها مورد استفاده قرار می گرفتند. اما با گرویدن بیشتر مردم به اسلام، نیاز به یادگیری زبان عربی به وجود آمد: برای انجام مناسک دینی و امکان ارتباط با مقامات رسمی عرب. بنابراین بسیاری از لهجه های خود استفاده نکردند و به زبان عربی روی آوردند. اما بخش کوچکی از مردم به زبان اصلی خود، عمدتاً سریانی در مناطق شمال شرقی سوریه و آرامیک در سه روستای شمال دمشق، یعنی معلوله، بخاء و جبعین، پایبند بودند. امروزه زبان غالب در سوریه عربی و پس از آن زبان کردی است و سپس گروه هایی هستند که به زبان مادری خود به زبانهای سریانی، آرامیک، ارمنی، چرکسی و ترکی صحبت میکنند. به هر حال، طبق ویکی پدیا، آرامیک غربی زبان مادری عیسی بوده است. بر اساس یک برآورد، امروزه تنها ۵۰۰۰۰۰ تا ۸۰۰۰۰۰ نفر مسلمان و مسیحی در خاورمیانه و سراسر جهان به زبان آرامیک صحبت میکنند. مسئله قدیمی ترین زبان در خاک سوریه یا اصلاً تنها مورد توجه دانشمندان نیست. برای مسلمانان، این از یک اعتقاد دینی روشن است، همانطور که کارشناس ما کابلو توضیح می دهد: «طبق حدیثی از رسول محمد، زبان مردم بهشت عربی است. بنابراین آدم نیز باید اولین انسانی باشد که قبل از اخراج از بهشت با همسرش حوا عربی صحبت کرده به عنوان یک دانشمند، از نظر او قدیمی ترین زبان های شناخته شده آنهایی هستند که قدیمی ترین متون باقیمانده را دارند، یعنی زبان مصری باستان در کنار سومری واکدی. «قطعاً مردمانی بودند که قبل از آن وجود داشتند و صحبت می کردند، اما هیچ متن مکتوبی باقی نمانده است. بنابراین، مسئله قدیمی زبان باید از نظر علمی یک سؤال باز باقی بماند.»
tun22062102
Ältester bekannter Text in syrischer Schrift (406 nach Christus) auf dem Boden einer Kirche. Er wurde 2007 von Youssef Kanjou im Dorf Al-Nabgha in Nordsyrien entdeckt. Foto: tünews INTERNATIONAL / Youssef Kanjou.
