از استفان کرمنیچک
در مجموعه ما درباره سکه های باستانی، امروز یک سکه باستانی از شهر غزه در مجموعه سکه های موسسه باستان شناسی کلاسیک در دانشگاه توبینگن با جزئیات بیشتری ارائه شده است. غزه یکی از مهمترین شهرهای بندری منطقه در دوران باستان بود و به راحتی به عنوان نقطه پایانی راههای تجاری از داخل شبه جزیره عربستان واقع شد. موزاییک معروف در کلیسای سنت جورج در مدابا(اردن)، قدیمی ترین نمای نقشه نگاری از فلسطین باستان، بر اهمیت این شهر تأکید می کند. این موزاییک که متعلق به قرن ششم میلادی است، غزه را به عنوان دومین شهر بزرگ منطقه پس از اورشلیم با میدان های عمومی، تئاتر، رواق ها و کلیسا نشان می دهد. امروزه شهر غزه یکی از پرجمعیت ترین مناطق شهری در جهان است. بیش از ۵۹۰٫۰۰۰ هزار نفر فقط در۴۵ کیلومترمربع زندگی می کنند (در توبینگن ۹٨٫۰۰۰ نفر در ۱۰۸ کیلومترمربع زندگی می کنند). بنابراین تعجبآور نیست که تحقیقات باستان شناسی به ندرت در مناطق پرجمعیت شهری امکان پذیر است و بنابراین ما در مورد ظاهر شهر ۲۰۰۰ سال پیش تنها اطلاعات کمی داریم. با اینحال، میتوان یک منبع ویژه برای تاریخ شهر، تصاویر روی سکه های ضرب شده در زمان روم بود. این امر در مورد سکه فعلی نیز صادق است. نمای جلویی پرتره امپراتور روم هادریان را نشان می دهد که در قسمت راست موهایش، عبا و تاج گل لاله قرار دارد. افسانه ای در اطراف عکس امپراتور ریش دار می چرخد. اگرچه فقط چند حرف قابل تشخیص است، اما ما میتوانیم افسانه یونان باستان را به طور کامل بازسازی کنیم. او امپراتور هادریان را نام می برد، که در ۱۱۷/۱۳۸ بعد از میلاد بر امپراتوری روم حکومت کرد. در پشت سکه معبدی را می بینیم که دارای دو ستون و سقف نوک تیز است. در آن دو چهره رو به روی هم ایستاده اند. پیکره سمت چپ با کمان، تیرو لباس کوتاه آرتمیس، الهه یونانی شکار است. روبروی او مرد برهنه ای ایستاده است که همچنین چیزی در دستانش دارد، شاید یک کمان. تاریخ در نمای معبد به زبان یونانی باستان و نامه فنیقی قید شده است. افسانه(غزه)، (مارناس) در اطراف تصویر با حروف یونانی باستان اجرا می شود. بنابراین با ذکر شهر غزه واضح است که ما به سکه ای از غزه تحت فرمانروایی امپراتور روم هادریان از سال ۱۳۱/۱۳۲ بعد از میلاد نگاه می کنیم که معبدی باستانی را در پشت آن نشان می دهد که الهه در آن از شکار و شکل دیگری به تصویر کشیده شده است. تا کنون خیلی خوب بود اما شخصیت دیگر معبد کیست و چرا این موضوع برای تاریخ شهر غزه بسیار مهم است؟ این تصویر تصویر فرقه ای از خدا زئوس مارناس است. نام او در پشت سکه نیز ذکر شده است. زئوس مارناس نه تنها خدای باروری و معجزه محلی بود – او مهمترین فرقه مذهبی در غزه باستان بود. پناهگاه او، مارنیون، بزرگترین و باشکوه ترین معبد شهر بود. ساخت معبد احتمالاً به دیدار امپراتور هادریان در غزه در سال ۱۲۹/۱۳۰ بعد از میلاد باز می گردد. به همین دلیل، بلافاصله پس از اقامت امپراتور در شهر و پس از شروع ساخت و ساز حرم، غزه با افتخار تصویر معبد را بر روی سکه های آن نشان داد
متأسفانه، هیچ بقایای باستان شناسی از آنچه در گذشته بزرگترین و مهمترین بنای فرقه ای بتپرست در غزه روم بوده است، در دست نیست. با زندگی نامه پورفیری، اسقف غزه که در حدود ۴۰۰ بعد از میلاد کار می کرد، ما یک منبع مکتوب داریم که فقط در مورد پایان معبد گزارش می دهد. گفته می شود تحت هدایت پورفیریوس، کلیسایی بر روی بقایای مارنیون ساخته شده است. احتمالاً مسجدی در محل این کلیسا با فتح اسلامی – پیشگام مسجد بزرگ امروز غزه – ساخته شده است. تنها منبع معتبر و در نتیجه مهمترین منبع معبد زئوس مارناس و اهمیت آن برای شهر باستانی غزه تصاویر سکه ای است. کسانی که علاقه بیشتری به چنین داستانهای هیجان انگیزی دارند، میتوانند سکه های باستانی سوریه، عراق، ایران و افغانستان را در موزه فرهنگهای باستانی دانشگاه توبینگن در قلعه هوهن توبینگن مشاهده کنند. حتی در مواقع کرونا و موزه های بسته یا برای هرکسی که علاقمند است و خارج از توبینگن زندگی میکند، میتوانند سکه ها را به صورت رایگان و مجازی
https://www.ikmk.uni-tuebingen.de/object?id=ID3260
در کابینت سکه دیجیتال موسسه باستان شناسی کلاسیک شگفت زده شوید.
tun23112001
Vorderseite einer Bronzemünze aus Gaza-Stadt aus dem Jahr 131/132 n. Chr., Tüb. Inv. Slg. Müller 1007. Foto: Stefan Krmnicek, Universität Tübingen.
000738, 000739
